Opróżnianie kościołów i kryzys wiary

Slovenská verzia článku: Vyprázdňovanie kostolov a kríza viery

Karol Dučák

Profesor Kornat nas karmi półprawdami

Profesor Marek Kornat niedawno udzielił wywiadu dla portalu PCh24.pl (Czy moderniści i „liberalni katolicy” to prekursorzy rewolucji seksualnej? Dostępne na: ˂pch24.pl>). W wywiadzie opisuje sytuację Kościoła katolickiego przed Soborem Watykańskim II w różowych barwach, ale sytuacje po Soborze Watykańskim II. opisuje to w czarnym kolorze. Sobór Watykański II, według profesora, spowodował wszystkie główne problemy, z którymi obecnie boryka się Kościół katolicki, ale rzeczywistość nie jest tak jednoznaczna, jak pokazuje profesor Kornat. W szczególności idealizacja sytuacje Kościoła katolickiego przed Soborem Watykańskim II jest stronnicza i dyletancka. Dlatego półprawd profesora Kornaty nie można traktować jako wiarygodnych faktów.

Wiele statystyk pokazuje dane, które są sprzeczne z twierdzeniami profesora Kornaty. Według jednej z niemieckich statystyk spadek frekwencji w nabożeństwach katolickich był długotrwałym procesem, który nie rozpoczął się po Soborze Watykańskim II, ale znacznie wcześniej. Są to statystyki dotyczące odsetka katolików w niedzielnych nabożeństwach według lat:

rok 1950                     50,6 %

rok 1955                     48,4 %

rok 1960                     46,3 %

rok 1965                     42,6 %

rok 1970                     37,3 %

rok 1975                     32,7 %

rok 1980                     27,0 %

rok 1985                     24,8 %

rok 1990                     21,9 %

rok 1995                     18,6 %

rok 2000                     16,5 %

rok 2005                     14,3 %

rok 2011                     12,3 %

(Porów. Haunerland W.: Gottesdienst in der Moderne. Liturgische Bewegung und das Zweite Vatikanische Konzil. W: Römische Messe und Liturgie in der Moderne. Freiburg im Breisgau: Herder, 2013. ISBN 978-3-451-30908-3, s. 34–35.)

Statystyki pokazują kilka istotnych faktów. Przede wszystkim:

1. Upadek liczby wierzących w nabożeństwach katolickich w środowisku niemieckim nie rozpoczął się po Soborze Watykańskim II, ale znacznie wcześniej. Statystycznie można to udokumentować przynajmniej od 1950 roku.

2. Tendencja do spadku liczby wierzących w nabożeństwach katolickich jest ciągła i oczywiście nie ma decydującego wpływu na spadek frekwencji Mszy Świętej przez Sobór Watykański II.

Ale widzimy proporcje pośrednie. Im więcej dobrobyt ludności wzrosła po II wojnie światowej, im bardziej zwiększal się hedonizm i praktyczny materializm ludności, tym mniej katolików chodziło na Mszę świętą. Ta pośrednia proporcjonalność jest jednak charakterystyczna nie tylko dla drugiej połowy XX wieku i początku XXI wieku, ale jest charakterystyczna dla całej historii ludzkości. Cała ludzka historia wskazuje na jeden bardzo ważny fakt. Cierpienie i ubóstwo prowadzą ludzi do Boga, ale dobrobyt materialny i niedbalstwo prowadzą ludzi do najpewniejszej drogi do zniszczenia własna dusza. W każdym razie jest jednak pewne, że proces opróżniania kościołów i kryzys wiary nie rozpoczął się po Soborze, ale znacznie wcześniej.

Oprócz statystyk we wprowadzeniu do tego artykułu potwierdzają to inne statystyki.
Według jednej z nich w 1955 roku w Monachium, metropolii katolickiej Bawarii, tylko 23,6 % katolików praktykowało swoją wiarę, z czego tylko 12,6 % pracowników. Jeszcze mniej, tylko 7 % pracowników, praktykowało swoją wiarę w Bolonii we Włoszech (porów. Petráček T. Proč byl svolán Druhý vatikánský koncil? Fakta a mýty o situaci církve doby Pia XII. – část 2. Dostępne na: ˂christnet.eu>).

Opróżnianie kościołów i kryzys wiary przed Drugim Soborem Watykańskim prawdopodobnie najbardziej dotknął Francję. Było to spowodowane burzliwym uprzemysłowieniem kraju, które wymagało masowej migracji ludności wiejskiej do ośrodków przemysłowych. Klasa robotnicza uległa radykalizacji, a szczególnie duże miasta stały się ośrodkami oporu wobec Kościoła katolickiego. Celował Paryż, w którym francuscy komuniści mieli silną pozycję. Paryskie przedmieście Ivry-sur-Seine było administrowane przez komunistów od 1925 roku. Jak dowiadujemy się z notatek słynnej francuskiej misjonarki świeckiej Madeleine Delbrȇl, która pracowała tutaj w latach 30. XX wieku, panowały tutaj bardzo napięte warunki. Była tam katolicka parafia z dzielnicą robotniczą, ale chrześcijanie byli tutaj mniejszością. Księża i znanych katolicy tutaj „pozdrowiali“ z kamieniami i przeklinaniem. Bitwy pomiędzy mieszkańcami, często nawet dziećmi, były częścią codziennego życia. Jeśli nowy mieszkaniec przeniosłem się do tej dzielnicy, zapytano go, czy należy do komunistów, czy nie.

Madeleine pisze dosłownie: „Stary kościół zwinięty jak ptak, który podgrzewa wiernych pod skrzydłami. 19 osób z 20 nigdy nie skręci ani w schody parafii” (porów. Hromníková Ľ. Madeleine Delbrȇl, laická misionárka v Ivry-sur-Seine, a jej vplyv na súčasnú katolícku spiritualitu. W: Acta theologica et religionistica. 2016. Ročník 5, č. 2. Dostępne na: ˂unipo.sk>, s. 10).

Status Kościoła katolickiego we Francji w pierwszej połowie XX wieku gwałtownie się pogarsza. Przychodzi do dechrystianizacji całych rozległych obszarów Państwa. Kardynał Suhard s przerażeniem konstatował, że istnieją regiony, w których nie ma kapłanów, takich jak Burgundia, Bretania i Aveyron. Kardynał powiedział nawet, że istnieje mur między Kościołem katolickim a ludźmi. Dlatego postanowił w 1941 r. założyć Mission de France (Misję francuską), której zadaniem było kształcenie księży diecezjalnych, przeznaczonych głównie do głoszenia Ewangelii w środowisku dechrystianizowanym (porów. Hromníková Ľ. Madeleine Delbrȇl, laická misionárka v Ivry-sur-Seine, a jej vplyv na súčasnú katolícku spiritualitu. W: Acta theologica et religionistica. 2016. Ročník 5, č. 2. Dostępne na: ˂unipo.sk>, s. 11). Francja stała sie już w pierwszej połowie XX wieku obszarem misyjnym, na którym zaczęła się reevanjelizacja.

Ale kryzys wiary się rozszerzył przed II Soborem Watykańskim nie tylko w Niemczech i we Francji, ale praktycznie na całym Zachodzie. W czasie przed zwołaniem Soboru Watykańskiego II „liczba praktykujących katolików w tradycyjnych krajach chrześcijańskich wynosiła co najwyżej 30 procent. We Włoszech, w tym w Rzymie (2–3 procent katolickich praktykujących!)...“ (Pesch O. H. Druhý vatikánský koncil 1962–1965. Příprava – průběh – odkaz. Praha: Vyšehrad, 2014, ISBN 978-80-7429-398-6, s. 31).

Papież Jan XXIII. zwołał Sobór Watykański II właśnie po to, aby powstrzymać proces sekularyzacji zachodniej cywilizacji. Dziś wiemy, że Sobór Watykański II nie powstrzymał procesu sekularyzacji, mimo że przyniósł on wiele pożytecznego w obszarze duszpasterstwa (Chyba prekladuna przykład apostolstwo świeckich, stały diakonat i wiele innych pozytywów).

Aby zrozumieć przyczyny upadku zachodniej cywilizacji, potrzebne są poważne badania naukowe. To nam nie pomoże, kiedy będziemy ułatwiać sobie pracę a zrobimy zastępczy cel z Drugiego Soboru Watykańskiego. Był to rozległy kompleks różnych czynników, które spowodowały spadek entuzjazmu religijnego wierzących katolików Zachodu w XX wieku.

Sobór Watykański II z pewnością nie był doskonały. Doskonałość jest monopolem samego Boga. Ale przedstawiać sytuację przed Soborem Watykańskim II w różowych barwach, a sytuacja za nim w czerni, jak to robi profesor Kornat,  to jest niepoważne i dyletanckie.

Sobór Watykański II potrzebuje wyjaśnienia niektórych problematycznych fragmentów dokumentów, o co prosi biskup Athanasius Schneider (Athanasius Schneider: Clarification of Vatican II Needed. W: Unam Sanctam Catholicam. Defending the Goodness, Truth & Beauty of Catholicism. Dostępne na: ˂unamsanctamcatholicam.blogspot.com>).

Jest to uzasadniony wymóg, bez którego nie można sobie wyobrazić prawdziwego postępu. Istnieje potrzeba szerokiej dyskusji eksperckiej na temat Soboru Watykańskiego II, organizacji konferencji naukowych i kolokwiów. Wiele już się wydarzyło, a inne nadal będą się odbywać. Elementem progresywnym jest publikowanie dokumentów Soboru Watykańskiego II z notami wyjaśniającymi. Przecież, i katolickie wydania Biblii zawierają wiele wyjaśnień, którymi Magisterium Kościoła zapewnia zjednoczoną katolicką interpretację tekstów biblijnych. Istnieje kilka możliwości inteligentnego pogodzenia wszystkich problematycznych fragmentów dokumentów soborowych z tradycją katolicką i żaden z nich nie powinien zostać przeoczony. Jednak podstawową zasadą wszystkich tych działań musi być hermeneutyka ciągłości, która nie ma alternatywy.

Karol Dučák

Bibliografia:

1. Athanasius Schneider: Clarification of Vatican II Needed. In: Unam Sanctam Catholicam. Defending the Goodness, Truth & Beauty of Catholicism. Dostępne na: ˂unamsanctamcatholicam.blogspot.com>.   

2. Czy moderniści i „liberalni katolicy” to prekursorzy rewolucji seksualnej? In: PCh24.pl. Dostępne na: ˂pch24.pl>.

3. Haunerland W.: Gottesdienst in der Moderne. Liturgische Bewegung und das Zweite Vatikanische Konzil. In: Römische Messe und Liturgie in der Moderne. Freiburg im Breisgau: Herder, 2013. ISBN 978-3-451-30908-3, s. 15–39.

4. Hromníková Ľ. Madeleine Delbrȇl, laická misionárka v Ivry-sur-Seine, a jej vplyv na súčasnú katolícku spiritualitu. In: Acta theologica et religionistica. 2016. Ročník 5, č. 2. Dostępne na:

˂unipo.sk>, s. 8–17.

5. Pesch O. H. Druhý vatikánský koncil 1962-1965. Příprava – průběh - odkaz. Vydání druhé. Praha: Vyšehrad, 2014, 440 s. ISBN 978-80-7429-398-6.

6. Petráček T. Proč byl svolán Druhý vatikánský koncil? Fakta a mýty o situaci církve doby Pia XII. - část 2. In: Christnet.eu. Dostępne na:  ˂christnet.eu>.